Psycholog zaburzeń odżywiania – Klinika Zdrowego Umysłu Wrocław

Zaburzenia odżywiania

Coraz więcej ludzi obecnie zaczyna cierpieć na zaburzenia odżywania. W dobie lansowanego wizerunku szczupłego ciała trudno ocenić, kiedy zaczyna się problem. Szczupła sylwetka to przecież atut, a sport to zdrowie. Odchudzamy się, gdyż liczymy, że to poprawi w cudowny sposób jakość naszego życia, zagwarantuje szczęście w miłości, sukces zawodowy czy bliskie relacje z innymi.

Podłożem są emocje...

Wracając do początku czyli do więzi dziecka z matką, karmienie niemowlęcia ma wymiar symboliczny i łączy się z dawaniem miłości. Najedzone niemowlę jest w stanie błogości związanym nieodłącznie z poczuciem bezpieczeństwa i miłości, które zapewnia matka. Pacjenci, którzy kompulsywnie się objadają (podobnie jak w innych uzależnieniach) właśnie tej miłości i bliskości rozpaczliwie potrzebują. Mówi się, że kompulsywne objadanie się jest zajadaniem emocji. Niestety pacjenci najczęściej nie wiedzą jakie emocje zajadają, często w tłumaczeniu używają racjonalizacji, a prawdziwe emocje tłumione są w nich często od lat i mogą wynikać z wczesnodziecięcych urazów. Objadanie się czyli zapełnianie emocjonalnej pustki wyraża się mechanizmem polegającym na zastępowaniu jedzeniem potrzeb emocjonalnych: bliskości, miłości, czułości i akceptacji. W mózgu ośrodki przyjemności i sytości znajdują się blisko siebie dlatego po zjedzeniu czegoś automatycznie polepsza się samopoczucie. W przypadku kompulsywnego objadania się ulga jest jednak chwilowa i emocje wracają rykoszetem. Pojawia się wstyd, złość, poczucie winy, wściekłość i bezradność. Pojawia się też silna pokusa, żeby je znowu „zajeść”, bo ból jet zbyt silny. W ten sposób pacjent wpada w mechanizm błędnego koła.

W okresie dojrzewania zaburzenia odżywiania najczęściej powodowane są przez system rodzinny. Dziecko niezauważane przez rodziców może zacząć tyć, żeby przestać być niewidzialnym dla otoczenia. Natomiast anorektyczki odwrotnie, pragną zniknąć, pozostać na etapie dziecka. Zdarza się, że zwykle mają surowe i wymagające matki. Dlatego jedzenie staje się dla nich jedynym obszarem kontroli, na który mają wpływ. Zdarza się również, że wykorzystywane seksualnie dziewczynki zaczynają przybierać na wadze, aby przestać być atrakcyjne dla sprawcy, szczególnie, jeśli jest nim ktoś z rodziny.

Do najczęściej występujących zaburzeń odżywiania możemy zaliczyć: anoreksję, bulimię, kompulsywne objadanie się, otyłość. Rzadziej występujące to np. pica dorosłych czyli spożywanie rzeczy nieprzeznaczonych do jedzenia lub ortoreksja, w której zdrowe odżywianie przestaje być korzystne dla organizmu i przybiera formę obsesji czy też pregoreksja charakteryzująca się lękiem przed przytyciem i nadmiernym odchudzaniem występującymi u kobiet w trakcie ciąży.

Anoreksja (jadłowstręt psychiczny)

  • Anoreksja polega na podejmowaniu licznych i celowych działań prowadzących do utraty masy ciała lub podtrzymywaniu małej masy ciała, która wynosi co najmniej 15% poniżej normy dla wieku i wzrostu lub też wskaźnik masy ciała (BMI – body mass index) jest równy lub spada poniżej 17,5. Występuje u kobiet 10 razy częściej niż u mężczyzn. Najczęściej rozpoczyna się u młodych dziewcząt w okresie dojrzewania, między 14 a 18 rokiem życia, średnio w 15 roku życia.W anoreksji pacjent:
    • ogranicza ilość i częstość spożywanych posiłków, stosuje restrykcyjną dietę,
    • dodatkowo wykonuje przynajmniej jedną z czynności: stosuje intensywne i wyczerpujące ćwiczenia fizyczne, przyjmuje środku regulujące łaknienie, doprowadza do wymiotów, stosuje środki przeczyszczające lub moczopędne,
    • ma wyraźnie zaburzony obraz własnego ciała, postrzega je jako „nadal zbyt grube”,
    • ma zaburzenia hormonalne, które u kobiet prowadzą do braku lub zatrzymania miesiączki, a u mężczyzn do zaburzeń potencji i libido.

    Anoreksji mogą towarzyszyć również objawy wyniszczenia organizmu, zaniki mięśniowe, obrzęki, bladość, suchość i łuszczenie się skóry, obniżenie temperatury ciała, obniżenie ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca, omdlenia, bóle i zwroty głowy, niedokrwistość, wypadanie włosów, pojawienie się charakterystycznego owłosienia w postaci meszku.

    Anoreksja zdecydowanie wymaga leczenia, dochodzi w niej do poważnych zaburzeń somatycznych i psychicznych, a w około 10-20% przypadków może zakończyć się śmiercią. Dlatego niezwykle ważna jest tu profesjonalna diagnoza, która umożliwia wdrożenie odpowiedniego leczenia. Jednak wychwycenie symptomów choroby przez rodzinę pacjenta bywa trudne. Pacjent zazwyczaj ukrywa, że ogranicza jedzenie, jednocześnie zaniża coraz bardziej „limit wagi”, który stara się osiągnąć. Rodzina zazwyczaj orientuje się przy znacznym już poziomie wyniszczenia organizmu. Dlatego już w przypadku pojawienia się pierwszych niepokojących myśli dotyczących zdrowia najbliżej osoby warto zachęcać ją do konsultacji ze specjalistą lekarzem psychiatrą bądź psychologiem.

Bulimia (żarłoczność psychiczna)

Bulimia to skoncentrowanie życia wokół jedzenia z próbami kontrolowania masy ciała, z występującymi okresowo napadami niekontrolowanej „żarłoczności”, po których następuje szereg czynności „przeciwdziałających skutkom” przyjętego w nadmiernej ilości pokarmu. Zaburzenie to dotyka 1% kobiet i ok. 0,1% mężczyzn. Początek zachorowania występuje zazwyczaj między 18 a 24 rokiem życia.

W bulimii pacjent:

  • koncentruje całą swoją uwagę wokół odżywiania, okresowo występują u niego napady nadmiernego spożywania bardzo dużych ilości pokarmu, czasem nawet kilka razy przekraczające objętościowo i kalorycznie porcje odpowiednie dla danej osoby,
  • podejmuje liczne działania kompensacyjne mające na celu przeciwdziałanie skutkom spożytego w nadmiarze pokarmu, m.in. prowokuje wymioty, stosuje środki hamujące apetyt, środki przeczyszczające czy moczopędne, podejmuje głodówki,
  • jest w stałym, chorobliwym poczuciu obawy przed otyłością i skoncentrowany na ocenie aktualnej masy ciała.

Bulimia może skutkować wystąpieniem zaburzeń somatycznych: zaburzeń wodno-elektrolitowych, niedoborów witaminowych, zaburzeń ze strony układu krążenia, układu pokarmowego, powikłań stomatologiczne.

Pacjenci z bulimią ukrywają przed najbliższymi epizody przejadania się i prowokowania wymiotów. Mogą kupować bardzo duże ilości jedzenia i spożywać je w ukryciu w bardzo krótkim czasie. Zdarza się, że pacjent zjada dosłownie „co popadnie”, tworząc dziwaczne zestawienia smaków. Trwa to do momentu, kiedy nie może już zjeść więcej. Wtedy przymusowo pojawiają się czynności kompensacyjne. Często towarzyszy temu dogłębne poczucie utraty kontroli nad własnym życiem, poczucie winy i wstyd, obniżony nastój. Epizody żarłoczności pacjent traktuje jako „kolejną porażkę”, co zwiększa odczuwane napięcie i drażliwość.

Masa ciała u pacjenta z bulimią choć podlega znacznym wahaniom, utrzymuje się często na prawidłowym lub zbliżonym do prawidłowego poziomie.

Rodzina pacjenta bardzo długo może nie dostrzegać problemu. Pacjenci mają głębokie przekonanie, że poradzą cobie sami i nie dopuszczą do kolejnych epizodów przejadania się. Czasem dopiero po kilku latach są w stanie przyznać sami przed sobą, że nie dają rady.

Bulimia to poważne zaburzenie psychiczne, które wymaga leczenia zarówno przez psychologa, jak i psychiatrę. Z bulimią mogą współwystępować uzależnienia od alkoholu czy substancji psychoaktywnych. W ciężkich stanach, podobnie jak przypadku anoreksji konieczna może okazać się hospitalizacja. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoczęcie procesu leczenia.

Anoreksji oraz bulimii mogą towarzyszyć objawy zaburzeń psychicznych: zaburzenia depresyjne, lękowe, zmniejszenie radości życia, poczucie braku sensu życia, myśli samobójcze, zaburzenia snu, uzależnienia i czynności kompulsywne. W niektórych przypadkach mogą być symptomem chorób psychicznych np. zaburzeń psychotycznych.

Wnioski

Podsumowując w przypadku zaburzeń odżywiania najczęściej chodzi o trudności w wyrażaniu negatywnych uczuć. Jeśli nie pozwolono nam na to w dzieciństwie, w dorosłym życiu pojawią się z tym wyraźne problemy. Emocje, które nie mogą znaleźć ujścia kumulują się w ciele. Rozsądne dbanie o sylwetkę i o własne zdrowie jest zwyczajnie powiązane z dbaniem o siebie i swoje potrzeby. Warto pamiętać, że zaburzenia odżywiania, nawet te o łagodniejszym przebiegu są jedynie objawem. Jeśli więc pozbędziemy się tylko objawu, a nie zmienimy nic w sobie – czyli nie usuniemy przyczyny emocjonalno-psychicznej, to pojawi się ona w innej postaci – innego zaburzenia bądź choroby psychosomatycznej.