Psychodermatologia

Wsparcie psychologiczne dla osób z chorobami skóry.

Psychodermatologia to dyscyplina medyczna zajmująca się związkami symptomów psychicznych z dermatologicznymi. Mowa tu o problemach psychologicznych, które są wtórne do choroby skóry lub odwrotnie, czynnik psychiczny ma bezpośredni wpływ na chorobę lub przebieg schorzeń skóry.

Z pomocy psychologicznej najczęściej korzystają chorzy cierpiący na przewlekłe schorzenia dermatologiczne takie jak łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, przewlekłe egzemy, łysienie plackowate czy trądzik.

Skóra jest największym organem człowieka. Jednym z zadań skóry jest oddzielenie środowiska wewnętrznego naszego organizmu od środowiska zewnętrznego. Z uwagi na to, że jest widoczna dla otoczenia jej estetyka odgrywa duże znaczenie w życiu społecznym człowieka. Zdrowy wygląd skóry wpływa na atrakcyjność i samoocenę, dlatego wszelkie niedoskonałości, defekty związane z czynnikami chorobowymi nie pozostają obojętne dla stanu psychicznego pacjenta. Z badań wynika, że aż 40% pacjentów dermatologicznych ma problemy natury psychologicznej takie jak obniżona samoocena, izolowanie się od otoczenia, unikanie kontaktów interpersonalnych, wycofanie się z bliskich relacji, zaburzenia depresyjne czy też zaburzenia lękowe.

Wśród pacjentów psychodermatologicznych obserwujemy dużą grupę osób, u których zmiany skórne z medycznego punktu widzenia nie są zagrażającym dla życia schorzeniami, lecz dla pacjenta są znacznym problemem, który nie dotyczy jedynie skóry ale istotnie wpływa na nastrój, pewność siebie pacjenta, a także relacje społeczne. Promowany dziś wyidealizowany wizerunek skóry – wiecznie młodej i wolnej od niedoskonałości sprawia, że osoby z dermatozami, czują się gorsze, nie akceptowane. Pacjenci z chorobami skóry (łuszczyca, AZS, trądzik) muszą zmierzyć się również z uciążliwym leczeniem, którego charakterystyka to tłuste kremy i maści o przykrym zapachu. Taka kuracja jest dla pacjentów bardzo kłopotliwa i często skutkuje izolacją społeczną, rezygnacją z dotychczasowych aktywności.

Zaburzenia psychodermatologiczne dzielimy na trzy główne grupy:

  1. To grupa w której pierwotna jest choroba skóry, gdzie problem jest natury biologicznej a czynniki psychologiczne zaostrzają objawy lub utrudniają proces leczenia. W tej grupie znajdują się np. łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, łojotokowe zapalenie skóry, egzemy, łysienie plackowate, trądzik, pokrzywka.Psychodermatozy o których tu mowa to choroby skóry, których przyczyny nie są bezpośrednio związane z czynnikami psychicznymi, jednak przebieg, nasilenie objawów i leczenie w istotny sposób korelują z czynnikami psychologicznymi (np. stres, trudności osobiste).Coraz częściej mówi się o sytuacji błędnego koła u osób przewlekle chorych dermatologicznie – z jednej strony chora skóra wpływa negatywnie na stan psychiczny pacjenta, a z drugiej strony obniżenie nastroju, obawy, stres nasilają objawy chorób skóry. Zatem wydaje się zasadne, a często konieczne by leczenie dermatologiczne połączyć z oddziaływaniami psychologicznymi.
  2. Zaburzenia psychiczne spowodowane chorobami skóry. To grupa zaburzeń, które pojawiają się na skutek pierwotnej choroby dermatologicznej. Widoczność chorób dermatologicznych wiąże się często z poczuciem wstydu, gorszości, może utrudniać budowanie relacji społecznych, a także skutkować izolowaniem się od ludzi. Istotne znaczenie ma moment życia, w którym pojawi się problem skóry. Do najtrudniejszych należą sytuacje, gdy choroba skóry pojawia się w dzieciństwie lub okresie dorastania. Wiek nastoletni to czas kształtowania się osobowości, czas budowania obrazu siebie w relacjach z innymi, ale to również czas, w którym młodzi ludzie borykają się z trądzikiem. Ostry trądzik, nie wpisuje się w promowany w mediach wizerunek ludzi atrakcyjnych, więc jego obecność mocno wpływa na obniżenie samooceny jak również istotnie oddziałuje na kształtowanie się poczucia akceptacji w grupie rówieśniczej. Brak akceptacji może skutkować nieprawidłowym wzorem w tworzeniu relacji z ludźmi w przyszłości.Przewlekła choroba, która często upośledza dotychczasowe funkcjonowanie społeczne i istotnie obniża komfort życia pacjentów skutkuje zaburzeniami depresyjnymi, powoduje stany lękowe, fobie społeczną, agarofobię.To sytuacja gdzie leczenie dermatologiczne nie powiedzie się bez wsparcia psychologicznego a czasem i psychiatrycznego.
  3. Pierwotne zaburzenia psychiczne z manifestacją skórną. Objawiają się one problemami dermatologicznymi, ale podłoże jest psychiczne. Są to stosunkowo rzadkie w porównaniu z wyżej opisanymi jednostki chorobowe. To na przykład trichotillomania czyli kompulsywne wyrywanie sobie włosów przez pacjenta czy zadrapania neurotyczne. Kolejna grupa to psychogennne zespoły zaburzeń czucia – między innymi świąd psychogenny. W gabinetach dermatologicznych pojawiają się również pacjenci z zaburzeniami urojeniowymi, najszerzej opisywany w literaturze jest obłęd pasożytniczy, w takich przypadkach dermatolog po wnikliwym wywiadzie przekierowuje pacjenta do leczenia psychiatrycznego, które jest podstawą u pacjentów z zaburzeniami obrazu własnego ciała.

Leczenie psychodermatoz

Choroby dermatologiczne mają duży wpływ na życie pacjenta, mogą negatywnie odbijać się na jego samoocenie i samopoczuciu. Z drugiej strony zły stan psychiczny czy stres negatywnie odbijają się na stanie skóry, nasilając dolegliwości chorobowe. Mając wiedzę o zależności i powiązaniu chorób skóry ze stanem psychicznym, należy przyjąć rozwiązanie w postaci holistycznego podejście do pacjenta – leczenie dermatologiczne połączyć o psychoedukacją lub psychoterapią by zapewnić skuteczne leczenie dermatoz.

Wszystkich pacjentów borykających się z chorobami skórnymi zapraszam na konsultację w Klinice Zdrowego Umysłu we Wrocławiu, w celu wyboru odpowiedniej formy wsparcia psychologicznego. Współpracuję także z Kliniką Chorób Wewnętrznych, Dermatologii i Alergologii w Zabrzu, gdzie konsultuję pacjentów z chorobami psychodermatologicznymi, prowadzę warsztaty dla pacjentów i rodzin pacjentów chorujących na Atopowe Zapalenie Skóry.

Małgorzata Butyńska